De meeste leerlingen die wij spreken, zien social media als iets positiefs. Het is leuk, gezellig en natuurlijk leerzaam. Ouders en docenten zien beter het gevaar dat de online wereld met zich mee kan brengen. Toch bestaat er een duistere kant van social media waar de meeste volwassenen geen weet van zullen hebben. Hier vind je suïcidale content, depressieve accounts en meer. Voor sommige jongeren is deze sombere wereld niet onbekend.
Kinderen met sombere gedachten en de online wereld
Volgens een recent onderzoek van 113 heeft ongeveer 1 op de 6 jongeren tussen de 12 en 25 jaar, weleens serieuze gedachten over zelfmoord. Hoewel er verwacht wordt dat het percentage bij kinderen onder de 12 jaar een heel stuk lager ligt, betekent het niet dat het niet bestaat. Veel kinderen zullen (ondanks de leeftijdsgrenzen van sommige apps) actief zijn op social media platformen als TikTok, Instagram of YouTube. Hier vind je naast vlogs, DIY’s en leuke dansfilmpjes ook hele andere content. Denk bijvoorbeeld aan beelden van zelfbeschadiging, zeer sombere teksten, extreme afvaltips en zelfs zelfmoord opties. En hoewel het steun kan bieden om te zien dat je niet de enige bent met donkere gedachten, kan dit ook gevaarlijk uitpakken.
Competitie factor en geen zicht
Zo kan er een soort competitie tussen sombere of depressieve jongeren op social media ontstaan. Wie heeft het het zwaarst? Of wie durft het verst te gaan? Dit kan ervoor zorgen dat sommige van deze jongeren over hun eigen grenzen gaan zonder dat ze het eigenlijk willen. Daarnaast worden er vaak teksten gedeeld over eenzaamheid, het verlangen naar zelfdoding of de verheerlijking van afslanken. Dit kan ervoor zorgen dat suïcide gedachtes, sombere gevoelens of eetstoornissen verergeren.
Hoewel de meeste jongeren en kinderen vooral zonder bedoeling zullen rondkijken, kunnen deze jonge mensen getriggerd of geïnspireerd worden. Daarnaast zullen sommigen ook content posten of bepaalde vriendschappen leggen met gebruikers uit de sombere online community. Ouders, dierbaren en anderen omstanders hebben vaak geen idee dat dit speelt. De sombere en depressieve online wereld is iets waar je niet veel over hoort, maar het bestaat weldegelijk.
Dit doen de social media platformen
Gelukkig weten veel social media platformen van dit probleem af. Zo zal dit soort nare content niet zomaar in je feed verschijnen. Daarnaast krijg je bij specifieke zoekresultaten een melding. Bij TikTok krijg je bijvoorbeeld ‘’Schokkende content: De volgende content kan voor sommige kijkers schokkend zijn’’. Vervolgens is er wél de mogelijkheid om op ‘’Resultaten weergeven’’ te klikken. Bij het zoeken op iets zwaardere onderwerpen, krijg je een melding waarbij je direct contact kan opnemen met 113 Zelfmoordpreventie. Ook biedt TikTok zelf tips en ondersteuning via deze melding, bijvoorbeeld: ‘’Praat met iemand die je vertrouwt’’ en ‘’Denk na over wat belangrijk is voor jou’’.
Op Instagram ziet het er iets anders uit. Je ontvangt bij een sombere zoekopdracht een melding met ‘’Er is hulp beschikbaar. Als jij of iemand die je kent het moeilijk heeft, zijn er manieren om hulp te krijgen’’. Daaronder kun je ervoor kiezen om contact op te nemen met de hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie. Je kan er ook voor kiezen om via Instagram een bericht te sturen naar een vriend of volger. Daarnaast is er een optie waarbij je suggesties kan bekijken van professionals buiten Meta. Hierin staat bijvoorbeeld ‘’Doe rustig aan tijdens een crisis’’ en ‘’Zorg voor jezelf’’ met daarbij horende tips. Helaas kan je er hier ook voor kiezen om gewoon door te gaan naar de zoekresultaten. En hoewel Instagram voornamelijk recovery accounts (waarbij herstel juist centraal staat) naar boven laat komen, glipt er soms een zeer negatief account doorheen.
Nieuwe ontwikkeling de oplossing?
Vroeg in 2024 komt Meta naar buiten met een nieuwe update. Deze update gaat ervoor zorgen dat content over suïcide, zelfbeschadiging en eetstoornissen niet meer op de populaire sociale mediaplatformen verschijnen. Meta deelt dat deze berichten als het ware onzichtbaar worden op Facebook en Instagram. Hoewel het een grote stap in de goede richting is, leert de ervaring dat er altijd manieren zijn om dit soort maatregelen te omzeilen als gebruiker. Wij vermoeden dat accounts over afslanken er bijvoorbeeld makkelijker doorheen komen, gezien er een dunne lijn zit tussen gezond en ongezond afvallen. Dit onderscheid is soms moeilijk te maken, denk bijvoorbeeld aan extremistische sportaccounts. Daarnaast valt bijvoorbeeld TikTok niet onder Meta en blijft het dus de vraag of zij ook maatregelen nemen op dit gebied. Wij adviseren om altijd kritisch te blijven kijken naar content en of het wel geschikt is.
Ook willen wij graag benadrukken dat de sombere gevoelens onder kinderen en jongeren met deze update niet verdwijnen. Dat we het straks minder online zien, betekent niet dat het niet bestaat. Maak dit soort onderwerpen dus bespreekbaar, of dat nu thuis is of op school.
Meer lezen?
Het is pas vroeg in 2024, maar het beloofd nu al een jaar te worden met veel veranderingen op digitaal gebied! Lees hier bijvoorbeeld over het telefoonverbod voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs dat dit jaar ingaat. Meer lezen? Schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van alle ontwikkelingen!
