Veel leerlingen kunnen razendsnel online de weg vinden. Maar het vinden van een veilige route is voor veel kinderen nog lastig. Het herkennen van gevaren, bewustzijn van gevolgen of het kennen van alle mogelijkheden gaat nog vaak mis. Kinderen zijn online dan ook kwetsbaar. Voor leerlingen in het speciaal onderwijs is die kwetsbaarheid vaak nog groter. In een wereld die steeds digitaler wordt, is het belangrijk om aandacht te besteden aan online veiligheid voor iedereen, inclusief leerlingen van het speciaal onderwijs. En dat vraagt om extra aandacht en zorg.
Beperkte digitale geletterdheid
De meeste leerlingen, uit het regulier én het speciaal onderwijs, hebben een beperkte kennis van (social) media en online interacties. Binnen de online speeltuin zijn er veel mogelijkheden waar leerlingen vaak spelenderwijs mee te maken krijgen. Ze lijken er dan ook snel handig in te worden en kunnen vaak snel navigeren. Van contact leggen met anderen tot het bekijken en vinden van verschillende soorten content.
Maar leerlingen zijn zich vaak niet bewust van de gevaren of herkennen ze niet. Hierdoor weten ze in de kern vaak niet hoe ze zich verantwoordelijk en veilig moeten gedragen op social media. Een klik op een gevaarlijke link, ongewenst contact of het geloven van nepnieuws zijn dan mogelijke gevolgen. Leerlingen van het speciaal onderwijs zijn vaak nog kwetsbaarder door een verschil in begrip, impulsiviteit of onwetendheid. Een drietal van de mogelijke risco’s wordt hier onder benoemd.
Online interpretatie en cyberpesten
Veel leerlingen hebben moeite met het juist interpreteren van online berichten of het begrijpen van intenties. Dat is voor veel volwassenen al lastig, laat staan voor leerlingen. Voor leerlingen van het speciaal onderwijs is dat vaak nóg net iets lastiger. Want, wat bedoelt iemand nou eigenlijk? Welke emoji gebruik ik waarvoor? Het begrijpen van tekst en intentie vormt dan ook vaak een uitdaging.
Daarnaast hebben sommige leerlingen in het SO moeite met sociale interacties. Hierdoor kunnen ze voor communicatieve uitdagingen komen te staan. Dit kan resulteren in misverstanden, pesterijen, spammen of andere ongepaste interacties op social media. Door negatieve opmerkingen of zelfs online discriminatie kan hun zelfvertrouwen en hun welzijn beschadigen.
Ongewenst contact online: vreemden en nepaccounts
Met wie praat je online wel of niet? En kun je iedereen altijd vertrouwen? Nee helaas niet. Online kan het risicovol zijn om te praten met mensen die je niet kent. Je weet immers niet altijd helemaal zeker of iemand wel echt is, wie ze zeggen te zijn. Met een nepaccount kun je vaak gemakkelijk voor de gek worden gehouden, omdat communicatie vooral tekstgericht is.
Leerlingen met speciale behoeften kunnen soms moeilijker begrijpen wanneer ze online worden benaderd door kwaadwillende personen. Zo kunnen zij soms meer geneigd zijn om anderen online te vertrouwen, zonder kritisch te zijn over de intenties van anderen. Daarmee lopen deze leerlingen bijvoorbeeld en nog groter risico voor online kinderlokken.
Privacy risico’s online
Aan wie vertel je online persoonlijke informatie? Zaken als je adres, telefoonnummer en wachtwoorden zijn privé. Veel leerlingen moeten het dan ook leren dat je deze dingen niet zomaar aan iemand vertelt. Ook niet online. Maar dat is lastig, ook voor leerlingen van het speciaal onderwijs. Zo kan een leerling zich online laten overtuigen om persoonlijke informatie te delen met iemand die ze niet kennen, simpelweg omdat die persoon aardig leek. Dat kan gevaarlijk zijn.
Digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs
Digitale geletterdheid is een belangrijke vaardigheid voor alle leerlingen, ongeacht hun achtergrond. Door hen te helpen de online wereld veilig en verantwoordelijk te verkennen, kunnen we ervoor zorgen dat zij positieve en waardevolle ervaringen hebben, terwijl we tegelijkertijd de risico’s minimaliseren.
Voor leerlingen van het speciaal onderwijs hebben wij, in samenwerking met De Koetsveldschool, een speciale methode ontwikkeld. Verschillende lessen in mediawijsheid zorgen ervoor dat leerlingen zich meer bewust worden van gevaren en er op een verantwoorde manier mee leren omgaan. Daarbij is rekening gehouden met verschillende niveaus van begrip. Zo zijn lessen onder andere gericht op visuele prikkels en doe-opdrachten. Meer weten? Dat vind je hier.
